Historia szkoły
„Nauka jest jak niezmierne morze… Im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony”.
Stefan Żeromski, Syzyfowe prace
Wszystko zaczęło się w Małym Kacku
Szkoła to wspólnota uczniów, nauczycieli i rodziców, a także tworzona przez nich w ciągu wielu lat tradycja. W przypadku naszej szkoły to 90 lat, a nawet dłużej.
Jej początki sięgają bowiem odległych czasów zaboru pruskiego, do którego do 1920 roku należały kaszubskie wioski, takie jak Kolibki, Orłowo i Mały Kack. Powstawały wtedy niewielkie szkoły ludowe. Pierwszą z nich była założona w 1824 roku szkoła w Kolibkach, która przetrwała do 1929. Druga, także niewielka, to dwuklasowa szkoła usytuowana w ówczesnym Małym Kacku przy ul. Bocznej (dziś to ulica ks. Stanisława Zawackiego). I to właśnie tam zaczyna się nasza historia.
Z małej szkółki do miejskiej „Ósemki”
Stało się to 90 lat temu, gdy gmina wiejska Orłowo Morskie została włączona do młodej, dynamicznie rozwijającej się Gdyni. Szkoła została przemianowana na Powszechną Szkołę Publiczną nr 8. I ta „Ósemka” towarzyszy nam do dziś, mimo kilkukrotnych zmian lokalizacji.
W latach 1920–1939 można wyróżnić trzy okresy w dziejach szkoły, kiedy to do 1929 roku dzieliła los podobnych, małych, 1–2 klasowych szkół wiejskich, potem zaś była jedyną szkołą powszechną na terenie gminy Orłowo Morskie – borykającą się z szybkim przyrostem liczby uczniów, przy permanentnych brakach lokalowych. Od roku 1935 nastąpił okres pewnej stabilizacji związany z odejściem części uczniów do nowo powstałych szkół nr 11 i nr 13, kiedy to wraz z przyłączeniem Orłowa do miasta Gdyni, szkoła zyskała miejską numerację jako Powszechna Szkoła Publiczna nr 8 w Gdyni.
Stąd też rok 1935 przyjmuje się jako oficjalną datę założenia szkoły.
Pierwszym polskim kierownikiem szkoły, w latach 1920–1926, był Jan Borudzki (Borucki), następnie do 1936 roku Bronisław Raatz, a do wybuchu wojny Leon Gapiński. Wśród ówczesnych nauczycieli zwraca uwagę postać Wojciecha Rogosia – absolwenta Państwowego Seminarium Nauczycielskiego w Grudziądzu, oficera rezerwy, instruktora harcerstwa, założyciela, a po II wojnie światowej, patrona drużyny harcerskiej w szkole. Zginął rozstrzelany przez Niemców w październiku 1939 roku w wieku 32 lat.
Wojna i okupacja
Podczas niemieckiej okupacji Gdyni szkoła stała się 4-klasową Volksschule przeznaczoną dla dzieci niemieckich oraz polskich, które zamierzano germanizować. W 1940 roku okupant przeniósł uczniów do budynku po dawnej szkole dr. T. Zegarskiego, mieszczącej się przy dzisiejszej Alei Zwycięstwa 194. Uczęszczało do niej 445 uczniów niemieckich i 47 polskich.
Lata powojenne
Szkoła wznowiła swoją działalność 16 maja 1945 roku pod kierownictwem Józefa Żmudzińskiego, który zapisał się w jej pamięci jako postać wyjątkowa – pełna zaangażowania, charyzmy i niekonwencjonalnych pomysłów. Funkcję kierownika pełnił do roku 1952. Siedzibą szkoły był wówczas budynek przy dzisiejszej ulicy Orłowskiej 39. Uczęszczało do niej ok. 650 uczniów uczących się na dwie zmiany. Od roku 1952 kierownikiem szkoły był Franciszek Dzierżanowski. W tym czasie nastąpiła kolejna zmiana lokalizacji – powrót do budynku przy Alei Zwycięstwa 194. W szkole uczyło się wówczas 691 uczniów, pracowało 17 nauczycieli, nauka dalej odbywała się na dwie zmiany.
„Ósemka” w nowym domu
Wreszcie, dzięki staraniom lokalnego środowiska, rok szkolny 1959/1960 uczniowie i nauczyciele Szkoły Podstawowej nr 8 rozpoczęli w nowym budynku usytuowanym przy ul. Bohaterów Stalingradu (Orłowska) 27/33, w którym szkoła mieści się do dziś. Już wtedy funkcjonowała biblioteka oraz świetlica. Uczęszczało do niej 890 uczniów, których w 27 oddziałach uczyło 31 nauczycieli, co znowu wiązało się z pracą na dwie zmiany. W 1964 roku, wraz z powstaniem nowej szkoły w Redłowie, zmniejszono rejon „Ósemki”. Niedługo potem – w 1966 roku, w związku z reformą oświaty, pojawiły się klasy ósme. W tym samym roku uczniowie rozpoczęli współpracę ze Schroniskiem „Ciapkowo”, a po przejściu na emeryturę długoletniego kierownika Franciszka Dzierżanowskiego, stanowisko objęła Barbara Bajer, która została pierwszym dyrektorem szkoły po wprowadzeniu tej funkcji w roku 1972 zamiast dotychczasowego kierownika.
Imię, Izba Pamięci i… ekipa „07 zgłoś się”
Lata 70. to okres ważnych wydarzeń i zmian. 10 października 1975 roku szkole uroczyście nadano imię „Obrońców Helu”. Uroczystość ta miała wyjątkowo podniosły charakter i została upamiętniona m.in. odsłonięciem pamiątkowej tablicy. Rok później otwarto szkolną Izbę Pamięci, której opiekunką została nauczycielka historii Janina Kowalewska.
W 1977 roku stanowisko dyrektora objęła Anna Węglarz. Ciekawostką z tamtego okresu była wizyta ekipy filmowej serialu „07 zgłoś się”, która nagrywała sceny w budynku szkoły. Aktor Bronisław Cieślak pozostawił wpis z życzeniami w szkolnej kronice, co do dziś pozostaje miłym wspomnieniem. Szkoła mogła się też pochwalić osiągnięciami – m.in. zajęła II miejsce w konkursie na najlepszą klasopracownię.
Jubileusz bez fanfar – lata 80. w cieniu polityki
W roku szkolnym 1984/1985 funkcję dyrektorki objęła Stefania Frankowska, a jej zastępczynią została wieloletnia nauczycielka szkoły – Czesława Knitter. W tym czasie szkoła aktywnie uczestniczyła w obchodach 40-lecia wyzwolenia Gdyni, organizując sesję popularnonaukową i część artystyczną. Choć w 1985 roku przypadła 50. rocznica powstania szkoły, z powodu ówczesnych realiów politycznych nie została oficjalnie uczczona.
W kolejnych latach w skład kierownictwa weszła również Władysława Gasperowicz jako zastępczyni dyrektora. Szkoła angażowała się w działania lokalne – opiekowała się Parkiem Marysieńki oraz mogiłą porucznika Ernesta Ruppa – bohaterskiego obrońcy Wybrzeża, spoczywającego na cmentarzu w Orłowie.
Historia szkoły to nie tylko zmiany kadrowe i reformy, ale również zaangażowanie w życie społeczności lokalnej, dbałość o pamięć historyczną i tworzenie przyjaznego środowiska nauki i wychowania.
Wolność, zmiany, nowe wyzwania
Lata 90. XX wieku przyniosły szkole liczne zmiany i wyjątkowe wydarzenia. W roku szkolnym 1989/1990, z okazji 50. rocznicy obrony Helu, uczniowie reprezentowali szkołę podczas uroczystości w Jednostce Marynarki Wojennej w Helu. Jesienią 1990 roku, w wyniku przemian społeczno-politycznych w Polsce, do szkół powróciła nauka religii – w naszej szkole zajęcia prowadził proboszcz orłowskiej parafii, ks. kanonik Stanisław Zawacki.
W czerwcu 1991 roku uczniowie po raz pierwszy wyjechali na zagraniczną wycieczkę – odwiedzili Legoland w Danii. Z kolei trudności finansowe w oświacie w latach 1991–1992 zmobilizowały społeczność szkoły do wspólnych działań. Zorganizowano m.in. biletowaną imprezę sportowo-rekreacyjną z nagrodami, z której dochód przeznaczono na potrzeby placówki, o których z sympatią pisała lokalna prasa. W tym samym roku uczniowie zaprezentowali koncert „Gdynia – III Rzeczypospolitej” m.in. na deskach Teatru Muzycznego. W czerwcu 1992 roku, w ostatnim dniu szkoły, społeczność szkolna pożegnała przechodzącą na emeryturę dyrektorkę Stefanię Frankowską.
Jej następczynią została Maria Sapichowska-Kaczor, a wicedyrektorką – Władysława Gasperowicz. Pod koniec roku szkolnego 1993/1994 zainaugurowano obchody 60-lecia placówki. Odbyła się polowa msza św., uroczystości z udziałem licznych gości i program artystyczny. To wydarzenie również odnotowały lokalne media. W tym samym roku zakończyła pracę wicedyrektorka Władysława Kasperowicz.
Modernizacja i reforma – nowa era „Ósemki”
W roku szkolnym 1994/1995 stanowisko zastępczyni dyrektora objęła pani Bożena Chodźko. Szkoła odnosiła sukcesy sportowe – drużyna chłopców zajęła I miejsce w Turnieju Tenisa Stołowego w Gdyni. Po raz pierwszy obchodzono też w szkole walentynki. Zakończenie obchodów jubileuszowych uświetniły biegi „Śladami Ósemki”, konkursy i uroczyste odsłonięcie nowej tablicy z nazwą szkoły. W kolejnym roku do szkoły uczęszczało 440 uczniów, a kadra liczyła 35 nauczycieli. W grudniu 1995 roku, dzięki wsparciu firmy Marcopol, szkoła doczekała się swojej pierwszej pracowni komputerowej. W czerwcu 1996 roku uczniowie wzięli udział w „Orłowskim Wieczorze Świętojańskim”, odnosząc sukcesy w lokalnych konkursach.
Rok szkolny 1996/1997 rozpoczął się wizytą pierwszej prezydentki miasta Gdyni – Franciszki Cegielskiej, związaną z realizacją programu telewizyjnego o Orłowie, w którym wystąpili również uczniowie naszej szkoły. W roku 1997 dyrektorem szkoły został Ewaryst Tawkin. Rozpoczął on gruntowną modernizację budynku, obejmującą m.in. wymianę dachu i okien, remont elewacji, instalację windy i podjazdu dla osób z niepełnosprawnością. Pan dyrektor – do dziś wielki przyjaciel szkoły, ze szczególną dbałością traktował również tereny zielone wokół budynku, co szczególnie zapisało się we wdzięcznej pamięci uczniów i nauczycieli. Należy wspomnieć, iż tę cenną tradycję, jako jedną z wielu, kontynuuje obecna dyrektorka szkoły – pani Agnieszka Zegarlicka.
W związku z reformą oświaty w roku 1999/2000 szkoła została przekształcona w Zespół Szkół nr 5, w skład którego weszły: 6-klasowa Szkoła Podstawowa nr 8 oraz 3-letnie Gimnazjum nr 5. Zmodernizowano i doposażono pracownię komputerową. W 2005 roku społeczność szkolna świętowała 70-lecie szkoły, a w roku 2015 – jej 80-lecie.
Współczesność zakorzeniona w tradycji
Od roku szkolnego 2019/2020 szkoła ponownie funkcjonuje jako ośmioletnia Szkoła Podstawowa nr 8 im. Obrońców Helu w Gdyni. Jej dyrektorką przez dziesięć lat była pani Marzena Adamska, a zastępczyniami kolejno panie Joanna Bienia-Fijas i Agnieszka Zegarlicka, która od 2024 roku kieruje placówką.
I tu wracamy do początku… Słowa Stefana Żeromskiego o nauce, która jest jak morze, są dla nas nie tylko metaforą, ale zobowiązaniem. Przypominają, że historia naszej szkoły to nie tylko daty, ale droga pokoleń – w miejscu, gdzie wiedza spotyka się z pamięcią o tych, którzy ją budowali.
KALENDARUM NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ
1824 – W Kolibkach powstała pierwsza szkoła ludowa, która zapoczątkowała tradycję szkolnictwa w tej części Pomorza.
1920 – W Małym Kacku przy ul. Bocznej utworzono dwuklasową szkołę. Pierwszym polskim kierownikiem był Jan Borucki (Borudzki) (1920–1926).
1926–1936 – Funkcję kierownika pełnił Bronisław Raatz, a następnie (1936–1939) Leon Gapiński. Wśród nauczycieli szczególną rolę odegrał Wojciech Rogoś, oficer rezerwy i instruktor harcerstwa, zamordowany przez Niemców w 1939 r.
1935 – Po włączeniu Orłowa do Gdyni szkoła uzyskała status miejskiej i numer 8 – ten moment uznaje się za jej oficjalne powstanie SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 8 w Gdyni.
1939 – II wojna światowa przerwała działalność. Szkoła została przekształcona przez okupanta w niemiecką Volksschule. Rozpoczęto przymusową germanizację dzieci.
16 maja 1945 r. – wznowiono działalność szkoły. Kierownikiem został Józef Żmudziński, który prowadził placówkę do 1952 r.
1952 – Kierownikiem został Franciszek Dzierżanowski. To za jego kadencji szkoła wróciła do budynku przy Alei Zwycięstwa 194 i rozwijała bogatą działalność społeczną i harcerską.
1959/1960 – Uczniowie i nauczyciele rozpoczęli naukę w nowym budynku przy ul. Bohaterów Stalingradu (dziś Orłowskiej).
1966 – Reforma szkolna wprowadziła klasy ósme. Kierownictwo objęła mgr Barbara Bajer, która pełniła tę funkcję do 1977 r., już jako dyrektorka.
10 października 1975 r. – Szkole nadano imię „Obrońców Helu”.
1976/1977 – Dzięki pracy nauczycielki Janiny Kowalewskiej powstała Izba Pamięci gromadząca szkolne i lokalne pamiątki historyczne.
1977 – Nową dyrektorką została mgr Anna Węglarz. W tym czasie w szkole kręcono sceny serialu „07 zgłoś się”.
1984 – Dyrektorką została mgr Stefania Frankowska, wieloletnia nauczycielka SP 8. Jej zastępczynią była mgr Czesława Knitter – wychowawczyni wielu pokoleń uczniów.
1987/1988 – Szkoła objęła opieką Park Marysieńki i mogiłę por. Ernesta Ruppa.
1989/1990 – Uczniowie pod opieką nauczycieli uczestniczyli w uroczystościach 50 rocznicy obrony Helu.
1991 – Do szkoły powróciła nauka religii. Pierwszym katechetą został ks. kan. Stanisław Zawacki, proboszcz orłowskiej parafii.
1992 – Dyrektorką została mgr Maria Sapichowska-Kaczor. Zastępczynią została mgr Władysława Gasperowicz, nauczycielka matematyki.
1994 – Uroczyście obchodzono 60-lecie szkoły. Obchody przygotowali m.in. nauczyciele Janina Kowalewska, Czesława Knitter, Alicja Lenkiewicz i inni.
1995 – Szkoła otrzymała nowy sztandar ufundowany przez państwa Brzezińskich. Odsłonięto także tablicę pamiątkową z nazwą szkoły.
1996 – Dzięki wsparciu państwa Brzezińskich otwarto pierwszą nowoczesną pracownię komputerową.
1997 – Dyrektorem został mgr Ewaryst Tawkin. Rozpoczął gruntowną modernizację szkoły: wymianę podłóg, okien, instalacji, a także budowę windy dla osób niepełnosprawnych. Funkcję tę sprawował do 30.10.2013 r.
1999 – Szkoła została przekształcona w Zespół Szkół nr 5, w skład którego weszły Szkoła Podstawowa nr 8 i Gimnazjum nr 5.
2005 – Pod kierunkiem dyrektora mgr Ewarysta Tawkina szkoła obchodziła 70-lecie swojego istnienia.
2013-2014 – na stanowisko dyrektora zostaje powołana mgr Bożena Chodźko.
2015 – Uroczyście świętowano 80-lecie szkoły. W obchodach uczestniczyły całe pokolenia uczniów i absolwentów.
2014- 2024 – Marzena Adamska dyrektorem szkoły.
2024 – Dyrektorką została mgr Agnieszka Zegarlicka, przejmując stery od mgr Marzeny Adamskiej.
2025 – Społeczność szkolna obchodzi jubileusz 90-lecia istnienia „ósemki” w Gdyni-Orłowie.